10 ¹ To ona ustrzegła Prarodzica* świata - pierwsze, samotne stworzenie; wyprowadziła go z jego upadku ² i dała mu moc panowania nad wszystkim. ³ A gdy od niej odpadł Niegodziwiec* w swym gniewie, w bratobójczym szale zgubił sam siebie. ⁴ Zatopioną z jego winy ziemię Mądrość znowu ocaliła, na lichym drewnie sterując Sprawiedliwym*. ⁵ Gdy przyszło pomieszanie narodów za przewrotną zmowę, ona uznała Sprawiedliwego*, zachowała go nienagannym przed Bogiem i zachowała mocnym mimo jego litości dla dziecka. ⁶ Gdy przyszła zatrata na bezbożnych, ona wybawiła Sprawiedliwego*, gdy zbiegł przed ogniem na Pięć Miast spadającym. ⁷ Zachowało się jeszcze świadectwo ich przewrotności: dymiące pustkowie, rośliny owocujące o niezwykłej porze, i sterczący słup soli, pomnik duszy, co nie dowierzała. ⁸ Gdy bowiem zboczyli z drogi Mądrości, nie tylko tę szkodę ponieśli, że nie poznali, co dobre, ale jeszcze zostawili żywym pamiątkę swej głupoty, by nawet nie mogło pozostać w ukryciu to, w czym pobłądzili. ⁹ Lecz Mądrość wybawiła swych czcicieli z utrapień. ¹⁰ Ona Sprawiedliwego*, co zbiegł przed gniewem brata, po drogach prostych powiodła; ukazała mu Boże królestwo i dała znajomość rzeczy świętych*. W mozołach mu poszczęściła i pomnożyła owoc jego trudów. ¹¹ Była przy nim pośród zachłannych jego gnębicieli i obdarzyła go bogactwami. ¹² Ustrzegła go przed wrogami, uchroniła przed gotującymi zasadzki. Rozstrzygnęła na jego korzyść ciężkie zmaganie*, by wiedział, że pobożność możniejsza jest niż wszystko. ¹³ Nie opuściła Sprawiedliwego*, gdy go zaprzedano, ale go wybawiła od grzechu. ¹⁴ Zeszła z nim razem do lochu i nie opuściła go w więzach, aż mu przyniosła berło królewskie i władzę nad jego ciemięzcami. Dowiodła, że kłamią jego potwarcy, a jemu dała sławę na wieki. ¹⁵ Ona wyrwała lud święty, plemię nienaganne*, spośród narodu ciemięzców. ¹⁶ Wstąpiła w duszę Sługi Pańskiego*, w znakach i cudach groźnym władcom się przeciwstawiła. ¹⁷ Oddała świętym zapłatę ich trudów, powiodła ich drogą cudowną i stała się im za dnia osłoną, a światłem gwiazd wśród nocy*. ¹⁸ Przeprawiła ich przez Morze Czerwone, przeprowadziła poprzez wody mnogie, ¹⁹ a wrogów ich potopiła i wyrzuciła z głębin otchłani. ²⁰ Wzięli więc sprawiedliwi łupy z bezbożnych i opiewali, Panie, święte imię Twoje, i sławili zgodnie zwycięską Twą rękę. ²¹ Mądrość bowiem otworzyła usta niemych i głośnymi uczyniła języki niewprawnych*.
11 ¹ Poszczęściła ich dziełom przez ręce świętego Proroka*: ² przebyli bezludną pustynię i rozbili namioty w miejscach niedostępnych. ³ Stawili czoło nieprzyjaciołom i odparli wrogów. ⁴ Wołali do Ciebie, gdy byli spragnieni, i otrzymali wodę z litej skały, w pragnieniu ochłodę - z kamienia twardego*. ⁵ Skąd bowiem przyszła na wrogów ich kara, stąd dla nich w potrzebie przyszły dobrodziejstwa*. ⁶ Zamiast wody z rzeki nie wysychającej, krwią brudną zamąconej*, ⁷ w odwet za nakaz dzieciobójczy*, dałeś im niespodziewanie wodę obfitą, ⁸ pokazawszy im przez owo pragnienie, jak pokarałeś ich wrogów. ⁹ Gdy przyszła próba - chociaż karciłeś łagodnie - pojęli, ile ucierpieli bezbożni, osądzeni z gniewem. ¹⁰ Ich bowiem doświadczałeś, ostrzegając jak ojciec, tamtych utrapiłeś, osądzając jak król nieubłagany. ¹¹ Oddaleni czy bliscy* jednakich utrapień doznali. ¹² Zdwojony ich bowiem smutek ogarnął i narzekanie, gdy przeszłość wspomnieli. ¹³ I dostrzegli Pana, kiedy posłyszeli, że kaźnie przez nich doznane tamtym wyszły na dobro. ¹⁴ Którego bowiem niegdyś kazali wyrzucić, a potem z drwiną odprawili - tego podziwiali u końca wydarzeń*, paleni pragnieniem odmiennym niż sprawiedliwi. ¹⁵ A za nierozsądne wymysły ich nieprawości, którymi zwiedzeni czcili nierozumne gady i marne bydlęta, zesłałeś na nich w odwet mnóstwo nierozumnych zwierząt*, ¹⁶ by wiedzieli, że przez co kto grzeszy, przez to ponosi karę. ¹⁷ Nie było trudne dla ręki Twej wszechmocnej - co i świat stworzyła z bezładnej materii - nasłać na nich liczne niedźwiedzie, lwy nieustraszone ¹⁸ lub nowo stworzone nieznane drapieżne bestie, czy to ziejące ognistym oddechem, czy z pomrukiem dyszące dymem, czy straszne iskry miotające z oczu, ¹⁹ których nie tylko cios mógłby ich zetrzeć, ale i zgubić sam przerażający ich widok. ²⁰ A i bez tego paść mogli od jednego podmuchu, pomstą ścigani i zmieceni tchnieniem Twej mocy, aleś Ty wszystko urządził według miary i liczby, i wagi! ²¹ Potężnie działać zawsze jest w Twej mocy i któż się oprze potędze Twojego ramienia? ²² Świat cały przy Tobie jak ziarnko na szali, kropla rosy porannej, co spadła na ziemię. ²³ Nad wszystkim masz litość, bo wszystko w Twej mocy, i oczy zamykasz na grzechy ludzi, by się nawrócili. ²⁴ Miłujesz bowiem wszystkie stworzenia, niczym się nie brzydzisz, co uczyniłeś, bo gdybyś miał coś w nienawiści, nie byłbyś tego uczynił. ²⁵ Jakżeby coś trwać mogło, gdybyś Ty tego nie chciał? Jak by się zachowało, czego byś nie wezwał? ²⁶ Oszczędzasz wszystko, bo to wszystko Twoje, Panie, miłośniku życia!
12 ¹ Bo we wszystkim jest Twoje nieśmiertelne tchnienie*. ² Dlatego nieznacznie karzesz upadających i strofujesz, przypominając, w czym grzeszą, by wyzbywszy się złości, w Ciebie, Panie, uwierzyli. ³ Bo i dawnych mieszkańców Twojej świętej ziemi ⁴ znienawidziłeś za ich postępki tak obrzydliwe: czarnoksięstwa, niecne obrzędy, ⁵ bezlitosne zabijanie dzieci*, krwiożercze - z ludzkich ciał i krwi - biesiady wtajemniczonych* spośród bractwa, ⁶ i rodziców mordujących niewinne istoty. Chciałeś ich wytracić ręką naszych przodków, ⁷ by godnych otrzymała osadników - dzieci Boże - ta ziemia, u Ciebie nad wszystkie cenniejsza. ⁸ Ale i ich jako ludzi oszczędzałeś! Zesłałeś na nich szerszenie wyprzedzające Twe wojsko*, by ich niszczyły stopniowo. ⁹ Mogłeś wydać bezbożnych sprawiedliwym w bitwie lub naraz wygubić przez bestie okrutne czy też wyrokiem bezlitosnym. ¹⁰ Lecz karząc powoli, dawałeś miejsce nawróceniu, chociaż dobrze wiedziałeś, że ich pochodzenie nikczemne, a złość ich jest wrodzona i nie odmieni się ich usposobienie na wieki, ¹¹ bo to było plemię od początku przeklęte*. I nie z obawy przed kimś pozostawiałeś grzechy ich bez kary. ¹² Któż Ci bowiem powie: «Cóżeś to uczynił?» Albo kto się oprze Twemu wyrokowi? Któż Ciebie pozwie za wytracenie narodów, któreś Ty uczynił? Albo któż powstanie przeciw Tobie jako obrońca ludzi nieprawych? ¹³ Ani bowiem nie ma oprócz Ciebie boga, co ma pieczę nad wszystkim, abyś miał dowodzić, że nie sądzisz niesprawiedliwie, ¹⁴ ani się z Tobą nie będzie mógł spierać król czy władca o tych, których ukarałeś. ¹⁵ Tyś sprawiedliwy i rządzisz wszystkim sprawiedliwie: skazać kogoś, kto nie zasłużył na karę, uważasz za niegodne Twojej potęgi. ¹⁶ Podstawą Twojej sprawiedliwości jest Twoja potęga, wszechwładza Twa sprawia, że wszystko oszczędzasz. ¹⁷ Moc swą przejawiasz, gdy się nie wierzy w pełnię Twej potęgi, i karzesz zuchwalstwo świadomych*. ¹⁸ Potęgą władasz, a sądzisz łagodnie i rządzisz nami z wielką oględnością, bo do Ciebie należy moc, gdy zechcesz. ¹⁹ Nauczyłeś lud swój tym postępowaniem, że sprawiedliwy powinien być dobrym dla ludzi. I wlałeś synom swym wielką nadzieję, że po występkach dajesz nawrócenie. ²⁰ Jeśli bowiem wrogów swych dzieci, chociaż winnych śmierci, karałeś z taką oględnością i pobłażaniem, dając czas i miejsce, by się od zła odwrócili, ²¹ z jakże wielką czułością sądziłeś swych synów, których przodkom dawałeś przysięgi i przymierza, pełne wspaniałych obietnic. ²² Kiedy nas karcisz - wrogów naszych chłoszczesz tysiąckrotnie, byśmy pamiętali o dobroci Twojej, gdy sądzimy, i oczekiwali miłosierdzia, gdy na nas sąd przyjdzie. ²³ Stąd i tych, co w głupocie swej żyli bezbożnie, skarałeś przez ich własne bezeceństwa. ²⁴ Bo też zabłąkali się zbyt daleko na drogach błędu, biorąc za bogów najlichsze z najpodlejszych zwierząt, zwiedzeni na wzór nierozsądnych dzieci. ²⁵ Więc też jak dzieciom nierozumnym zesłałeś im karę na ośmieszenie. ²⁶ Ale ci, których ośmieszające kary nie nawróciły, doświadczą sądu godnego Boga. ²⁷ Bo na co się sami w udręce oburzali, tym właśnie pokarani, co mieli za bogów, dostrzegli Tego, którego przedtem znać nie chcieli, i uznali za Boga prawdziwego. I dlatego* przyszła na nich ostateczna kara.
13 ¹ Głupi [już] z natury* są wszyscy ludzie, którzy nie poznali Boga: z dóbr widzialnych nie zdołali poznać Tego, który jest, patrząc na dzieła nie poznali Twórcy, ² lecz ogień, wiatr, powietrze chyże, gwiazdy dokoła, wodę burzliwą lub światła niebieskie* uznali za bóstwa, które rządzą światem. ³ Jeśli urzeczeni ich pięknem wzięli je za bóstwa - winni byli poznać, o ile wspanialszy jest ich Władca, stworzył je bowiem Twórca piękności; ⁴ a jeśli ich moc i działanie wprawiły ich w podziw - winni byli z nich poznać, o ile jest potężniejszy Ten, kto je uczynił. ⁵ Bo z wielkości i piękna stworzeń poznaje się przez podobieństwo ich Stwórcę. ⁶ Ci jednak na mniejszą zasługują naganę, bo wprawdzie błądzą, ale Boga szukają i pragną Go znaleźć. ⁷ Obracają się wśród Jego dzieł, badają, i ulegają pozorom, bo piękne to, na co patrzą. ⁸ Ale i oni nie są bez winy: ⁹ jeśli się bowiem zdobyli na tyle wiedzy, by móc ogarnąć wszechświat - jakże nie mogli rychlej znaleźć jego Pana? ¹⁰ A nieszczęśni i w rzeczach martwych zadufani ci, co bogami zwą dzieła rąk ludzkich: złoto i srebro - dzieła sztuki, wyobrażenia zwierząt lub bezużyteczny kamień, dzieło starożytnej ręki. ¹¹ Oto jakiś cieśla wyciął odpowiednie drzewo, całą korę zdjął z niego umiejętnie i obrobiwszy ładnie sporządził sprzęt przydatny do codziennego użytku. ¹² A odpadków z tej obróbki użył do przygotowania pokarmu i nasycił się. ¹³ Wziął spośród nich odpadek na nic już niezdatny, kloc kręty, poprzerastany sękami, rzeźbił, bawiąc się pracą dla odpoczynku, i przekształcał, próbując swych umiejętności. Odtworzył w nim obraz człowieka ¹⁴ lub uczynił coś podobnego do jakiegoś marnego zwierzęcia. Pociągnął minią, czerwienią jego powierzchnię zabarwił i zamalował na nim wszelką skazę. ¹⁵ Przygotował mu pomieszczenie stosowne: na ścianie umieścił, przytwierdzając gwoździem. ¹⁶ Zatroszczył się więc o niego, żeby czasem nie spadł, wiedząc, że sobie sam pomóc nie zdoła, bo jest [tylko] obrazem i potrzebuje pomocy. ¹⁷ Ale gdy się modli w sprawie swego mienia, w sprawie swych zaślubin i dzieci - nie wstydzi się mówić do bezdusznego. I bezsilnego prosi o zdrowie, ¹⁸ do martwego modli się o życie. Najbardziej bezradnego błaga o pomoc, a o drogę szczęśliwą - niezdolnego posłużyć się nogą. ¹⁹ O zarobek, o pracę, o rękę szczęśliwą, o siłę prosi tego, czyje ręce są jak najbardziej bezsilne.
14 ¹ Inny znowu, żeglując i chcąc przepłynąć groźne fale, wzywa na pomoc drewno, bardziej kruche niż unoszący go statek. ² Ten bowiem wymyśliła wprawdzie chęć zysków, a twórcza mądrość sporządziła, ³ ale steruje nim Opatrzność Twa, Ojcze! Bo i na morzu wytyczyłeś drogę, wśród bałwanów ścieżkę bezpieczną, ⁴ wskazując, że zewsząd możesz wybawić, by i niedoświadczony mógł wsiąść na okręt. ⁵ Chcesz, by dzieła Twej mądrości nie leżały odłogiem, więc i najlichszemu drewnu ludzie zawierzają życie, i przebywszy burzliwe fale, ratują się na tratwie. ⁶ Bo i w początkach, gdy ginęli wyniośli olbrzymi, nadzieja świata schroniła się w arce i pokierowana Twą ręką zostawiła światu zawiązki potomności*. ⁷ Błogosławione drzewo, przez które dokonuje się sprawiedliwość*, ⁸ ale tamto, ręką obrobione* - przeklęte: i ono, i jego twórca! On, że je wykonał, ono zaś, że choć znikome, dostało miano boga. ⁹ Jednakowo Bogu są nienawistni i bezbożnik, i jego bezbożność, ¹⁰ i dzieło wraz z twórcą zostanie skarane. ¹¹ Dlatego i na bożki pogańskie przyjdzie nawiedzenie*, bo się stały obrzydliwością pośród stworzeń Bożych, zgorszeniem dla dusz ludzkich i potrzaskiem dla nóg ludzi głupich. ¹² Wymyślenie bożków to źródło wiarołomstwa*, wynalezienie ich to zatrata życia. ¹³ Nie było ich na początku i nie będą istniały na wieki: ¹⁴ zjawiły się na świecie przez ludzką głupotę, dlatego sądzony im rychły koniec. ¹⁵ Ojciec, w przedwczesnym żalu pogrążony, sporządził obraz młodo zabranego dziecka i odtąd jako boga czcił ongiś zmarłego człowieka, a dla poddanych ustanowił wtajemniczenia i obrzędy; ¹⁶ a z biegiem czasu ten zakorzeniony bezbożny obyczaj zaczęto zachowywać jako prawo. ¹⁷ I na rozkaz władców czczono posągi: nie mogąc z powodu odległego zamieszkania czcić ich osobiście, na odległość ludzie odtwarzali postać, sporządzając okazały wizerunek czczonego króla, by nieobecnemu schlebiać gorliwie, tak jak obecnemu. ¹⁸ Nawet tych, co go nie znali, do wzmożenia kultu skłaniała dążność do sławy u twórcy. ¹⁹ Ten bowiem, chcąc się może przypodobać władcy, sztuką swą doprowadził wizerunek do wielkiej piękności, ²⁰ a tłum, zachwycony piękną robotą, uznał za bóstwo tego, którego dopiero co czczono jako człowieka. ²¹ I dla żyjących sidłem stało się to, że ludzie, ulegając nieszczęściu lub władzy, nadali nieprzekazywalne Imię* kamieniom i drewnom. ²² I nie dość, że zbłądzili co do poznania Boga, ale ponadto żyjąc w wielkim zamęcie niewiedzy, to tak wielkie zło nazywają pokojem. ²³ Bo gdy odprawiają dzieciobójcze obrzędy czy tajemne misteria albo szaleńcze pochody z dziwnymi śpiewami - ²⁴ nie zachowują w czystości ni życia, ni małżeństw, lecz jeden drugiego podstępnie zabija lub cudzołóstwem zadręcza. ²⁵ Wszędzie się wmieszały krew i morderstwo, kradzież i podstęp, zniszczenie, zdrada, gwałt, krzywoprzysięstwo, ²⁶ ucisk dobrych, niepamięć dobrodziejstw, znieprawienie dusz, grzechy przeciwne naturze, rozprzężenie w małżeństwach, cudzołóstwo i bezwstyd. ²⁷ Kult bożków, niegodnych nazwania - to początek, przyczyna i kres wszelkiego zła. ²⁸ Albo szaleją w zabawie, albo prorokują fałszywie, albo niegodziwie żyją, albo przysięgają pochopnie: ²⁹ zawierzyli bezdusznym bożkom i po krzywoprzysięstwie nie boją się nieszczęścia. ³⁰ Ale przyjdzie na nich kara słuszna za jedno i drugie, że źle myśleli o Bogu, trzymając się bożków, i że gardząc uczciwością, przysięgali przewrotnie na kłamstwo. ³¹ Bo nie potęga bóstw, wzywanych w przysiędze, lecz kara, grzesznikom należna, przychodzi zawsze po przestępstwie bezbożnych*.
15 ¹ Ty zaś, Boże nasz, jesteś łaskawy i wierny, cierpliwy i miłosierny w rządach nad wszystkim. ² Nawet gdy zgrzeszymy, Twoimi jesteśmy, skoro uznajemy moc Twoją*; ale nie będziemy grzeszyć, bo wiemy, żeśmy za Twoich poczytani. ³ Ciebie znać - oto sprawiedliwość doskonała; pojąć Twą moc - oto źródło nieśmiertelności. ⁴ Nie zwiódł nas ani niecny ludzki wymysł, ani bezużyteczne dzieło malarzy - wizerunek, poplamiony różnymi barwami, ⁵ których widok roznamiętnia głupich, iż pożądają bezdusznej postaci z martwego obrazu. ⁶ W złych rzeczach się kochają, takich nadziei też są warci ich twórcy, miłośnicy, czciciele. ⁷ Bo i garncarz, ugniatając mozolnie miękką ziemię, lepi wszelakie naczynia do naszego użytku. I z tej samej gliny ulepił tak naczynia służące do celów szlachetnych, jak do przeciwnych - wszystkie podobnie. Jaki zaś będzie użytek jednego lub drugiego - rozstrzyga garncarz*. ⁸ W niecnym trudzie lepi z tejże gliny marne bóstwo ten, co niedawno powstał z ziemi, i pójdzie niebawem do tej*, z której został wzięty, wezwany do spłacenia długu duszy*. ⁹ Ale on się nie troszczy o to, że niebawem umrze, ani o to, że życie ma krótkie, lecz idzie w zawody z tymi, co obrabiają złoto, odlewają srebro, naśladuje tych, co rzeźbią w brązie, i chlubi się, że lepi bałamuctwa. ¹⁰ Serce jego jak popiół, nadzieja jego marniejsza niż ziemia i życie nędzniejsze niż glina. ¹¹ Bo nie poznał Tego, który go ulepił, tchnął w niego duszę działającą i napełnił duchem żywotnym. ¹² Mniemał, że nasze życie jest zabawą, targiem zyskownym nasze bytowanie, bo mówi, że trzeba ze wszystkiego ciągnąć zyski, nawet z nieprawości. ¹³ Ten wie lepiej niż inni, że grzeszy, gdy z ziemskiej materii tworzy kruche naczynia i rzeźby. ¹⁴ Bardzo są niemądrzy i od duszy dziecięcej biedniejsi* wszyscy wrogowie Twego ludu i jego ciemięzcy. ¹⁵ Wzięli bowiem za bóstwa wszelkie pogańskie posągi, które ni władzy wzroku nie mają, by spojrzeć, ni nozdrzy, aby powietrzem odetchnąć, ani uszu, by słyszeć, ani palców u rąk, żeby dotknąć, a nogi ich niezdatne do chodzenia*. ¹⁶ Człowiek je bowiem uczynił, ulepił je ktoś, kto sam trzyma ducha w dzierżawie*. Żaden człowiek nie zdoła ulepić bożka, choćby do siebie podobnego, ¹⁷ ale sam śmiertelny rzecz martwą tworzy niecnymi rękami. I sam jest możniejszy od swoich świętości: on bowiem żył, a tamte - nigdy. ¹⁸ Czczą nawet i najwstrętniejsze zwierzęta, które przez swą głupotę gorsze są od innych. ¹⁹ W ich zwierzęcym wyglądzie nie znajdzie się upragnionego piękna, a zatraciły one i uznanie, i błogosławieństwo Boże*.
16 ¹ Słusznie więc skarani zostali podobnymi stworzeniami i mnóstwem zwierząt udręczeni, ² ludowi swemu zamiast tej kary dobro wyświadczyłeś: niezwykłą potrawę dla pożądliwego smaku zgotowałeś im na pokarm - przepiórki*. ³ Tak, by tamci, chociaż łaknęli pokarmu, z powodu obrzydliwości nasłanych stworzeń poniechali nawet naturalnej chęci jedzenia, a ci, przelotnie brakiem dotknięci, by mieli pokarm, i to niezwykły. ⁴ Trzeba bowiem było, by na owych ciemięzców przyszła bieda nieuchronna, a tym, by tylko zostało ukazane, jaka chłosta dręczyła ich wrogów. ⁵ Albowiem i wtedy, gdy ich* dosięgła straszna wściekłość gadów i ginęli od ukąszeń krętych wężów, gniew Twój nie trwał aż do końca. ⁶ Dla pouczenia spadła na nich krótka trwoga, ale dla przypomnienia nakazu Twego prawa mieli znak zbawienia*. ⁷ A kto się zwrócił do niego, ocalenie znajdował nie w tym, na co patrzył, ale w Tobie, Zbawicielu wszystkich. ⁸ I tak naszych wrogów przekonałeś, że to Ty wybawiasz od zła wszelkiego. ⁹ Zabijały ich ukąszenia szarańczy i much, i nie znaleźli lekarstwa, by ratować życie, bo zasłużyli, żeby zostali przez nie ukarani. ¹⁰ Synów zaś Twoich nie zmogły nawet zęby jadowitych wężów, litość bowiem Twoja zabiegła im drogę i ich uzdrowiła. ¹¹ Dla przypomnienia bowiem mów Twoich byli kąsani, i zaraz mieli ratunek, by nie popadli w głębokie zapomnienie* i nie stali się niegodni Twojej dobroci. ¹² Nie zioła ich uzdrowiły ani nie okłady, lecz słowo Twe, Panie, co wszystko uzdrawia. ¹³ Bo Ty masz władzę nad życiem i śmiercią: Ty wprowadzasz w bramy Otchłani i Ty wyprowadzasz*. ¹⁴ A człowiek zabije wprawdzie w swojej złości, lecz nie przywróci ducha, który uszedł, ani duszy wziętej nie uwolni*. ¹⁵ Niepodobna ujść Twojej ręki. ¹⁶ Bezbożni, którzy znać Ciebie nie chcieli, doznali chłosty od Twego mocnego ramienia, trapieni niezwykłymi deszczami, gradami, okrutnymi nawałnicami, i niszczeni ogniem. ¹⁷ A co najdziwniejsze, ogień się wzmagał w wodzie, która wszystko gasi*, bo świat ujmuje się za sprawiedliwymi. ¹⁸ Czasem bowiem ogień przygasał, by nie spłonęły zwierzęta, nasłane na bezbożnych, i by patrząc pojęli, że sąd Boży ich dosięgnął; ¹⁹ czasem zaś nawet pośród wody płonął ponad możliwości ognia, by wyniszczyć płody znieprawionej ziemi. ²⁰ Lud zaś swój żywiłeś pokarmem anielskim i dałeś im bez ich wysiłków gotowy chleb z nieba, zdolny dać wszelką rozkosz i wszelki smak zaspokoić*. ²¹ Twój dar dawał poznać Twą dobroć dla dzieci, a powolny pragnieniom jedzącego, zamieniał się w to, czego kto zapragnął. ²² Śnieg i lód* wytrzymywały ogień i nie topniały, by pojęli, że plony nieprzyjacielskie zniszczył ogień, płonąc wśród gradu i wśród ulewy błyskając, ²³ i że potem, by się sprawiedliwi mogli pożywić, zapomniał on nawet swojej własnej mocy. ²⁴ Przyroda bowiem Tobie, Stwórco, poddana, sroży się jako kara przeciw niegodziwym, a jako dobroć łagodnieje dla tych, co Tobie zaufali. ²⁵ Dlatego i wtedy, wszelkim podlegając zmianom, służyła darowi Twemu, żywiącemu wszystkich, według woli tych, co byli w potrzebie, ²⁶ by pojęli Twoi, Panie, umiłowani synowie, że nie urodzaj plonów żywi człowieka, lecz słowo Twoje utrzymuje ufających Tobie. ²⁷ Bo to, czego ogień nie zniszczył, topniało rychło pod ciepłem nikłego promyka słonecznego, ²⁸ by wiedziano, że w dziękowaniu Tobie trzeba wyprzedzać słońce i wobec Ciebie stawać o świtaniu. ²⁹ Nadzieja bowiem niewdzięcznika jak lód zimowy stopnieje i rozpłynie się jak woda nieużyteczna.
17 ¹ Wielkie są Twoje sądy i niezbadane, dlatego pobłądziły dusze nieumiejętne. ² Niegodziwcy, co zamyślili ujarzmić lud święty, legli, uwięzieni ciemnością*, zniewoleni długą nocą: zbiegowie* przed wieczną Opatrznością - zamknięci pod strzechą. ³ Ci, którzy mniemali, że się ukryją z grzechami tajemnymi pod ciemną zasłoną zapomnienia, pogrążeni zostali w ciemnościach, wielce zatrwożeni i przerażeni zjawami. ⁴ Bo i chroniąca ich kryjówka nie zabezpieczała przed strachem: rozlegały się wokół przerażające odgłosy, ukazywały się ponure zjawy o posępnych twarzach. ⁵ I ani żadna siła ognia nie mogła dać światła, ani jasne płomienie gwiazd nie zdołały rozświetlić owej strasznej nocy. ⁶ I ukazywały się im tylko przeraźliwe ognie samopalne, a wystraszeni owym nieznanym* zjawiskiem, za gorsze brali to, na co patrzyli. ⁷ Zawiodły kłamliwe sztuczki czarnoksięstwa, spadła haniebna kara za przechwalanie się mądrością. ⁸ Ci, którzy przyrzekali duszę schorzałą uwolnić od strachów i niepokojów, sami chorowali na strach wart śmiechu. ⁹ Bo nawet gdy nic przeraźliwego ich nie straszyło, przerażeni tupotem bydląt i syczeniem gadów zamierali ze strachu, nie chcąc nawet spojrzeć w powietrze, którego z żadnej strony nie można uniknąć; ¹⁰ tchórzliwa bowiem jest nieprawość*, gdy sama się potępia i zawsze przymnaża* trudności, dręczona sumieniem. ¹¹ Bo strach to nic innego jak zdradziecka odmowa pomocy ze strony rozumowania, ¹² a im mniejsze jest wewnątrz oczekiwanie [pomocy]*, tym bardziej wyolbrzymia nieznaną, dręczącą przyczynę. ¹³ A ich w tę noc rzeczywiście bezwładną* i z czeluści bezwładnej Otchłani wypełzłą, uśpionych snem zwyczajnym ¹⁴ raz trapiły zjawy straszliwe, to znów upadek ducha obezwładniał, padł bowiem na nich strach nagły i niespodziewany. ¹⁵ I tak padał każdy, gdzie się kto znajdował, i był więziony, zamknięty w więzieniu bez krat. ¹⁶ Czy to był rolnik, czy pasterz, czy robotnik pracujący na pustkowiu - zaskoczony ulegał nieodpartej konieczności: wszystkich ich skrępował jeden łańcuch mroku. ¹⁷ I czy to wiatr świszczący, czy wdzięczny śpiew ptaków wśród gęstych gałęzi, szum wody wartko płynącej, czy potężny łoskot spadających skał, ¹⁸ niedostrzeżony bieg brykających zwierząt, groźny ryk bestii straszliwych czy echo odbijające się od górskich rozpadlin - obezwładniały ich, napełniając strachem. ¹⁹ Cały bowiem świat był zalany światłem i oddawał się pracy bez przeszkody: ²⁰ tylko nad nimi uciążliwa noc się rozpostarła, obraz mroków, które miały ich ogarnąć. A sami byli dla siebie większym ciężarem niż ciemność.
18 ¹ A dla Twych świętych była bardzo wielka światłość, gdy głos ich słyszano, a nie widziano* postaci - uznawano ich za szczęśliwych mimo tego, co oni przedtem ucierpieli; ² a dziękowano, że nie szkodzą, choć przedtem krzywd doznali, i błagano o darowanie sprzeciwu*. ³ Dałeś przed nimi słup ognisty jako przewodnika na nieznanej drodze, jako nieszkodliwe słońce w zaszczytnej tułaczce. ⁴ A tamci zasłużyli, by ich pozbawiono światła i zamknięto w ciemności, bo w niewoli trzymali Twych synów, przez których świat miał otrzymać niezniszczalne światło Prawa. ⁵ Za to, że zamyślili wymordować dzieci świętych - kiedy to jedno Dziecię* porzucone zostało i uratowane - za karę zabrałeś im mnóstwo ich dzieci* i wygubiłeś ich razem w burzliwej topieli*. ⁶ Noc ową oznajmiono wcześniej naszym ojcom, by nabrali otuchy, wiedząc niechybnie, jakim przysięgom zawierzyli. ⁷ I lud Twój wyczekiwał ocalenia sprawiedliwych, a zatraty wrogów. ⁸ Czym bowiem pokarałeś przeciwników, tym uwielbiłeś nas, powołanych. ⁹ Pobożni synowie dobrych składali w ukryciu ofiary i ustanowili zgodnie Boskie prawo, że te same dobra i niebezpieczeństwa święci podejmą jednakowo, i już zaczęli śpiewać hymny przodków. ¹⁰ Wtórowały im pomieszane krzyki wrogów, rozlegał się żałosny głos zawodzących nad dziećmi. ¹¹ Podobną ponieśli karę i pan, i niewolnik, człowiek z ludu cierpiał tak samo jak król: ¹² wszyscy naraz z powodu tej samej śmierci mieli nieprzeliczonych umarłych. Żywych nie starczyło nawet do grzebania, bo w jednej chwili wyginęło ich najcenniejsze potomstwo. ¹³ Ci, którzy wskutek czarów w nic nie wierzyli, po zagładzie pierworodnych uznali, że lud jest synem Bożym. ¹⁴ Gdy głęboka cisza zalegała wszystko, a noc w swoim biegu dosięgała połowy, ¹⁵ wszechmocne Twe słowo z nieba, z królewskiej stolicy, jak miecz ostry niosąc Twój nieodwołalny rozkaz*, jak srogi wojownik runęło pośrodku zatraconej ziemi. ¹⁶ I stanąwszy, napełniło wszystko śmiercią: nieba sięgało i rozchodziło się po ziemi. ¹⁷ I zaraz zaczęły ich trapić straszne senne widziadła, i opadła ich trwoga nieoczekiwana. ¹⁸ A padając każdy gdzie indziej na wpół umarły, wyjawiał przyczynę, dla której umierali: ¹⁹ trapiące ich sny uprzedziły ich o tym, by nie ginęli w nieświadomości, czemu strasznie cierpią. ²⁰ Także na sprawiedliwych przyszła próba śmierci*, doszło na pustyni do zagłady wielu, ale gniew ten nie był długotrwały. ²¹ Spiesznie bowiem wystąpił w obronie Mąż Nienaganny, niosąc broń swojej posługi: modlitwę i przebłagalną ofiarę kadzielną. Stawił czoło gniewowi, położył kres klęsce, okazawszy, że Twoim jest sługą*. ²² Przezwyciężył on gniew* nie siłą ciała, nie mocą oręża, lecz słowem pokonał Karzącego*, przypominając dane ojcom obietnice i przymierza. ²³ Gdy umarli już padali gromadnie na siebie, stanął pośrodku i położył kres zapalczywości i przeciął jej drogę do żywych. ²⁴ Bo cały świat był na długiej jego szacie, chwalebne imiona ojców wyryte na czterech rzędach kamieni i na diademie jego głowy Twoja wspaniałość*. ²⁵ Przed nimi to ustąpił, ich uląkł się Niszczyciel, dosyć bowiem było samej próby gniewu.
19 ¹ A nad bezbożnymi trwał aż do końca gniew bezlitosny, [Bóg] przewidział bowiem również przyszłe ich sprawy: ² że pozwoliwszy tamtym* odejść i odesławszy ich spiesznie, pożałują tego i będą ścigali. ³ Jeszcze byli pogrążeni w żałobie i płakali nad grobami umarłych, a już powzięli inny nierozsądny zamiar i ścigali jak zbiegów tych, których pozbyli się z błaganiem. ⁴ Sprawiedliwy los pchał ich ku tej ostateczności i przywiódł do zapomnienia o tym, co się stało, by dopełnili kary, której brakowało plagom, ⁵ i by lud Twój podjął przedziwną wędrówkę, oni zaś - by znaleźli śmierć niespotykaną. ⁶ Całe stworzenie znów zostało przekształcone w swej naturze, powolne Twoim rozkazom, by dzieci Twe zachować bez szkody. ⁷ Obłok ocieniający obóz i suchy ląd ujrzano, jak się wynurzał z wody poprzednio stojącej: drogą otwartą - Morze Czerwone i pole zielone - z burzliwej głębiny. ⁸ Przeszli tędy wszyscy, których chroniła Twa ręka, ujrzawszy cuda godne podziwu. ⁹ Byli jak konie na pastwisku i jak baranki brykali, wielbiąc Ciebie, Panie, któryś ich wybawił. ¹⁰ Jeszcze bowiem pamiętali swoje przesiedlenie: jak to zamiast rodzić stworzenia, ziemia wydała komary i zamiast istot wodnych rzeka mnóstwo żab wyrzuciła. ¹¹ Potem zaś widzieli również nowe narodziny ptaków, gdy wiedzeni żądzą prosili o wyszukane pokarmy: ¹² dla jej zaspokojenia bowiem z morza przyszły im przepiórki. ¹³ A i kary przychodziły na grzeszników nie bez uprzednich znaków - gwałtownych piorunów. Słusznie cierpieli za swe własne złości, bo żywili ku gościom najgorszą nienawiść. ¹⁴ Tamci* nie przyjęli przybyszów nieznanych, ci wzięli w niewolę dobroczynnych gości. ¹⁵ I nie tylko to: tamci zasłużą na wzgląd niejaki, bo nieradzi przyjmowali obcych, ¹⁶ ci zaś przyjąwszy z uroczystościami i już do swoich praw dopuściwszy, utrapili trudami okropnymi. ¹⁷ Poraziła ich też ślepota*, jak tamtych u drzwi sprawiedliwego*, kiedy nieprzenikniona ciemność ich otoczyła i każdy szukał drogi do drzwi swoich. ¹⁸ Żywioły bowiem, gdy się inaczej ze sobą zestroją, odmieniają rodzaj rytmu, jakby dźwięk harfy, zawsze pozostając w tonie. Łatwo to wykazać, widząc, co się stało: ¹⁹ ziemne bowiem stworzenia zmieniały się w wodne, a wodne na ląd wychodziły*. ²⁰ Ogień w wodzie wzmagał swoją siłę, a woda zapominała o swej własności gaszenia*. ²¹ I na odwrót: płomienie nie spalały ciał wątłych stworzeń pośród nich chodzących ani łatwo topliwego pokarmu niebieskiego o wyglądzie lodu*. ²² Pod każdym bowiem względem wywyższyłeś lud Twój, Panie, i rozsławiłeś, i nie zapomniałeś, wspierając go w każdym czasie i na każdym miejscu.